| |
|
Thế kỷ XIII Việt Nam có
vua Phật Trần Nhân Tôn (1279-1293) th́ Thái Lan cũng có một vị vua, đáng
gọi là vua Phật ở thế kỷ XIX, đồng thời với vua Tự Đức (1843-1883) bên
ta: đấy là vua Mongkut (1851-1868) mà thế giới biết đến qua phim ảnh,
The King and I, Nhà Vua và Tôi, thời 1960. Không phải ngẫu nhiên tài
tử trọc đầu Yul Brynner được chọn thủ vai vua Mongkut và Deborah Kerr
thủ vai cô giáo dậy tiếng Anh Mrs. Anna Leonowens: phim bản dựa phần nào
trên sử liệu, nhà vua Mongkut trước khi lên ngôi đă xuống tóc xuất gia
27 năm, sống trong chùa và từng giữ chức Sư trưởng một tu viện, c̣n Anna
là cô giáo dậy Anh ngữ từ Singapore sang, 1866-68, với hợp đồng 3 năm,
nhưng mới 2 năm th́ vua Mongkut mất, phim bản thêm chuyện cô giáo Anna
khiêu vũ với nhà vua và đứng cạnh giường vua khi vua thăng hà. Cô giáo
Anna thật ra không phải là người dậy vua tiếng Anh, vua Mongkut học Anh
văn với các giáo sĩ Hoa kỳ, từ khi c̣n ở chùa, học 3 năm với Dr. Caswell
và sau đó với Dr. Bradley và Dr.House. Khi lên ngôi, nhà vua nhờ Dr.
Bradley tổ chức lớp dậy Anh ngữ cho 9 phi tần trẻ tuổi trong cung. Dr.
Bradley cử ba bà giáo thay phiên vào dậy, từ tháng 8 năm 1851, sau 3 năm
lớp học bị ngưng v́ các bà giáo bắt đầu mang Thánh Kinh Cơ Đốc ra dậy và
lại c̣n chỉ trích nhà vua đa thê! Vua Mongkut chỉ có 39 cung phi, không
phải 600 như Sir J. Browning viết! Vua rất rộng lượng, cho phép các cung
phi rời cung nếu không sinh hoàng tử, và được tái giá. Nhà vua muốn các
cung phi và công chúa, hoàng tử, được giáo dục theo kiểu Tây phương nên
mới nhờ quan lănh sự ở Tân Gia Ba t́m được bà giáo Anna sang Thái, với
điều kiện dậy Anh ngữ chứ không dậy giáo lư!
VUA MONGKUT và TRUYỀN THỐNG GIÁO DỤC NHÀ CHÙA
Cho đến thời vua Mongkut Thái Lan không có chế độ giáo dục thi cử Tống
Nho như Tầu, Việt. Thái vẫn như thời Lư bên ta, việc giáo dục dành cho
nhà Chùa, giao cho các sư săi. Từ nhỏ, hoàng tử Mongkut đă được gửi tới
chùa để học đọc và viết chữ, đồng thời học cách cưỡi voi (elephantry),
năm 13 tuổi xuống tóc (lễ cắt cuộn tóc dài quấn cao đỉnh đầu) và trở
thành chú tiểu trong 8 tháng theo truyền thống. Hết 8 tháng tu tập mới
được trở về cung và được vua cha trao cho chức vụ tượng trưng trong
triều. Năm 21 tuổi, 1824, Mongkut chính thức trở thành sa môn và cũng
vào năm này vua cha, Rama II, mất. Hoàng tử Tap, con một thứ phi, lên
nối ngôi, Rama III. Tuy không phải là con Hoàng hậu như Mongkut, nhưng
hoàng tử Tap đă được vua cha yêu quư, có kinh nghiệm ngoại giao (kư hiệp
ước 1821 với Crawford) và cai trị nên được hoàng gia ủng hộ lên ngôi. Sư
Mongkut, hoàng thế tử, không tranh dành với em, sư chọn ở trong chùa
suốt 27 năm.
CÔNG CUỘC HIỆN
ĐẠI HÓA PHẬT GIÁO CỦA SƯ MONGKUT
Cư trú tại chùa Mahatat sư Mongkut nhận thấy giới tăng sĩ không giữ đúng
giới luật và đi sai với kinh kệ mà đức Phật trao truyền. Mongkut ra công
học chữ Pali để khán kinh trực tiếp không qua bản dịch, tŕnh độ Pali
của Mongkut được xác định qua kỳ giám định “thi đ́nh”, cấp Thái
học sinh, đệ cửu đẳng, cao cấp nhất của Phật học thời đó. Mongkut từng
thề nguyện: nếu trong 7 ngày mà không gặp được chân sư th́ sẽ vĩnh viễn
hoàn tục rời chùa. Chư Phật đă đáp lại lời nguyện đó: Mongkut gặp được
một vị sư người thiểu số Mon xứ Miến Điện hiện đang trú ngụ ở Thái. Sư
mặc áo vàng, liễu kinh đúng như Mongkut đă đọc, Mongkut khâm phục xin
nhà sư người Mon làm lại lễ thọ giới cho ḿnh. Mongkut bắt đầu thanh lọc
đạo Phật xứ Thái: sư cho vứt bỏ một lúc 500 cuốn kinh sách, viết sai,
dịch sai, và cho dịch kinh sách lại từ cổ ngữ Pali.
Trong thời gian làm Sư trưởng Viện, Mongkut giao thiệp với các giáo sĩ
Thiên Chúa giáo, học Anh ngữ với các giáo sĩ Mỹ, lại học cả Pháp ngữ với
Giám mục Pallegois, giám mục dậy Latin cho Mongkut và đổi lại ngài dậy
Pali cho giám mục. Mongkut không ngần ngại học hỏi và áp dụng phương
pháp hoằng đạo của Thiên chúa giáo cho Phật giáo và thiết lập pháp môn
mới cho Thái, Dharmayukta, cùng với pháp môn cũ, Mahanikaya,
phát triển trên xứ Thái, và ảnh hưởng sang Cao Miên, Lào, cho tới ngày
nay.
Mongkut dùng chữ Pali viết kệ tụng, và tu chỉnh nghi lễ, …Sau này, khi
lên ngôi vua, 1851, Mongkut phạt nặng các tu sĩ phạm giới rượu chè thuốc
phiện, dâm dục, ăn quá ngọ: họ phải hoàn tục, hay đi cắt cỏ cho voi ăn..
MỘT CHÍNH SÁCH CAI TRỊ PHÁ CHẤP
Vua Rama III mất năm 1851, hoàng tử lại nghiện thuốc phiện nên không
được truyền ngôi. Hoàng gia họp lại và đi mời sư Mongkut, hoàng thế tử
đích vị, anh của Rama III về làm vua, tức Rama IV. Năm ấy Mongkut đă 47
tuổi, đầy kinh nghiệm đời và đầy đức đạo. Ngay lễ đăng quang ngài đă phá
chấp: mời người ngoại quốc dự lễ và không phải quỳ mọp như thần dân Thái,
treo chuông cửa cung cho dân tới đánh chuông khiếu nại… cấm hoàng gia và
quan chức bắt nô tỳ, cấm ép gái đẹp làng xóm về phủ đệ làm đoàn ca múa
riêng…
Mongkut đặc biệt cởi mở với các giáo sĩ Cơ Đốc: ngài từng nói với một
giáo sĩ Mỹ : ông có thể cải đạo toàn dân Thái nhưng c̣n một người ông
không cải được là tôi! Có lần một tăng sĩ cải sang Cơ Đốc Giáo, vua
Rama III đ̣i trừng phạt, ngài Mongkut đă ngăn lại và chủ trương mọi
người được tự do lựa chọn tín ngưỡng. Vua Mongkut c̣n cho phép các giáo
sĩ cất nhà thờ, khuyến khích và bảo vệ họ khi đi truyền đạo, tặng tiền
bạc và khi mất, như giám mục Pallegois, c̣n được tẩm liệm theo nghi lễ
hoàng gia với thuyền bát nhă và súng chào.
THÂN ANH QUỐC
Vua Mongkut đặc biệt thân thiện với Anh quốc; ngài dùng một Đại úy Anh
luyện quân sĩ và các sĩ quan Anh chỉ huy thuyền chiến Thái, người Anh
luyện cảnh sát c̣n người Pháp chỉ được dùng vào việc luyện lính gác!
Ngài cho người Anh vào kỹ nghệ làm đường mía, khai mỏ... xưa nay vẫn
trong tay người Tầu.
Năm 1853 vua cho nhập cảng máy in tiền giấy, lập đường dây điện tín với
Miến Điện và Penang, đặt đường xe lửa...
VUA MONGKUT và VIỆT MIÊN LÀO
Năm 1864, thế tử Norodom chạy sang
Thái cầu cứu v́ bị em đoạt ngôi. Thái cho quân đưa Norodom về và cai trị
Cao Miên. Sau, trước áp lực của giám mục Pháp tên Miche dụ Cao Miên về
với Pháp và Đại úy Doudart de Lagrée mang quân Pháp sang, Thái phải rút
quân vào năm 1864 nhường Cao Miên cho Pháp đô hộ. Trong bức thư sứ thần
Thái dâng lên nữ hoàng Anh, vào năm 1857 có câu xác định đất đai vương
quốc Thái ...King Mongkut the Supreme or Major King of Siamese
Kingdom and its adjacent tributary countries: Laos, Cambodia, and
several provinces of Malay Peninsula etc,etc… Các thư ngoại giao của
Mongkut thường rất dài và hay dùng chữ etc, etc... như phim The King
and I đă mô tả. Qua các lá thư này có thể h́nh dung sự tranh chấp
ngấm ngầm giữa thực dân Anh và Pháp ở Đông Á cùng ảnh hưởng của các nhà
truyền giáo. Thái khéo léo kết bạn với nhiều nước Âu Mỹ, nghiêng về Anh
v́ Anh mạnh nhất, nghiêm chỉnh nhất, và không có dă tâm đánh bật gốc văn
hóa tín ngưỡng địa phương. Anh chỉ chú trọng tới thương mại, dù ở Trung
Đông, Ấn, Miến Điện, Mă Lai hay Thái.
Trong 17 năm trị v́, vua Mongkut ban rất nhiều chiếu chỉ và châu phê ngự
bút, châu bản số 144 có đoạn liên quan tới Việt Nam như sau “năm nay
có thể hạn hán 60 ngày, chưa biết hạn hạn nặng hay nhẹ, chưa cần ngăn
cấm xuất cảng gạo, cứ tiếp tục cho dân buôn bán. Chớ nghe lời bầy đặt
của một số sư, tiểu, và những người thiếu hiểu biết, phao tin là người
Anh thu mua gạo đổ xuống biển, đấy là tin thất thiệt vô lư... chớ phao
tin đồn nhảm là người Anh lấy gạo Thái mang cho Việt Nam (yuan). Người
Việt là cha của người Anh từ bao giờ mà dám nói như thế!”
*
BÀI HỌC CANH TÂN CỦA VUA PHẬT MONGKUT
Vua Mongkut mất năm 1868. Tuy không được sang thăm Anh quốc, nhưng mối
giao hảo giữa hai nước đă đặt đầu cầu cho công cuộc canh tân Thái: con
vua Mongkut, Rama V đă sang thăm nữ hoàng Anh năm 1893 và tới năm 1926
th́ Thái đă có trên 2000 sinh viên du học Anh quốc! Sứ thần Parkes gọi
vua Mongkut là vị lănh tụ tân tiến nhất của Á Đông, vượt xa thời đại,
Bowring th́ th́ tán tụng Mongkut là ông vua vĩ đại nhất Đông phương và
là một trong những học giả uyên thâm nhất về Phật giáo.
Công cuộc canh tân đất
nước của vua Mongkut đi trước Minh Trị Thiên Hoàng Nhật Bản (1867-1912)
cả một thế hệ, hạt giống thiện mà vua đă gieo trồng nẩy nở viên măn trên
xứ Thái: Thái cả 150 năm nay tránh được họa Thực dân, họa Cộng sản và
họa mất gốc. Nếu kể từ sau cuộc chiến xâm lăng của Miến Điện vào Thái
năm 1767, th́ suốt 244 năm nay Thái được hưởng thái b́nh thịnh trị và
triều đại Chakri tới nay đă truyền được 9 đời vua, vua Rama IX hiện tại
trị v́ hơn 60 năm, một minh quân đă và đang được toàn dân và thế giới
mến phục. Một số bài học canh tân có thể rút tỉa từ vua Mongkut:
1-Việc canh tân đất nước cần khởi đầu bằng việc xây dựng căn bản tinh
thần dân tộc, tinh thần ấy sẵn có trong Phật giáo, chỉ cần hiện đại hóa
và tẩy rửa một viên ngọc quư, không cần vay mượn ư thức hệ hay đạo giáo
nào khác. Giáo dục nhà Chùa trang bị cả văn lẫn vũ cho hành giả, riêng
số lượng kinh sách đă là đại bách khoa, dạy từ đạo đức đến vũ trụ thiên
văn, rốt ráo và rộng lớn hơn Tứ Thư Ngũ Kinh nhiều. Cho nên không lấy
làm lạ, thời Lư Trần các hiền nhân như Thường Kiệt, Tô Hiến Thành, Hưng
Đạo, Quang Khải, Ngũ Lăo... không có bằng cấp khoa bảng, nhưng giống lớp
samurai Nhật Bản, văn vũ song toàn.
Phật giáo nguyên thủy (tiểu thừa)
hữu hiệu trong việc chấn hưng đạo đức là v́: tự giác ưu tiên,
chưa tu thân mà đă vội hư luận kinh kệ, chưa tự giác giữ giới mà đă đi
bố thí pháp như Bồ Tát th́ dễ rơi vào ṿng luẩn quẩn kiến chấp triết lư
ngôn từ. H́nh ảnh một tu sĩ chân đất khất thực là tấm gương nhẫn nhục
khổ hạnh sống động, tự nó tỏa ra ánh sáng chinh phục giác tha
quần chúng hang cùng ngơ hẻm, v́ thế từ Tích Lan, Miến Điện tới Thái,
Lào... Phật giáo nguyên thủy đă giữ được thế sâu rễ bền gốc trước các
tôn giáo ư hệ Tây phương.
2-Vua Mongkut đă để lại cho Thái một truyền thống tăng sĩ tài đức, những
bậc đại sư cao tăng lần lượt tiếp nối xuất hiện. Sau khi lựa chọn đúng
đường th́ phần cốt yếu là huấn luyện thanh lọc nhân sự : sư săi giữ giới
làm gương cho tín đồ, thực tập hỷ xả phá chấp tạo ḥa khí với mọi người.
Thái không giết người theo đạo Cơ Đốc như ở các nước Phật giáo bị bôi
bác bởi Tống Nho Việt, Tầu, Hàn, Nhật, tinh thần phá chấp cao thượng
dung hóa khế cơ của nhà Phật đủ sức chinh phục các tôn giáo khác, đủ sức
giữ vững nền tảng quần chúng, mà không cần tới chính quyền yểm trợ qua
bạo lực. Cũng những giáo sĩ Cơ Đốc Pháp, Bồ đào Nha... mà tới Thái th́
họ cảm phục, mà tới Tầu, Việt, Hàn, Nhật th́ xẩy chuyện lấn áp xung khắc,
đấy chính là v́ ở Thái họ gặp chính pháp chân tu, mà ở nơi khác th́ họ
gặp mạt pháp hủ Nho phong kiến.
3- Việt Nam khó được như Thái: các nước nghiêng về văn hóa Ấn Độ và Anh
dường như tránh được điên đảo tưởng loại hiện sinh, Mác xít, c̣n
các nước theo văn hóa Tầu, Pháp dễ rơi vào nhị biên hư luận ngă mạn, từ
đó tới độc tài phong kiến cực đoan. Là v́ văn hóa Anh thực tiễn, trí
thức Anh trọng danh dự và quân tử, họ gặp Gandhi th́ trả lại độc lập,
gặp Mongkut th́ giao hảo thân t́nh, c̣n Pháp, Tầu th́ ưa biện chứng hư
luận đỉnh cao trí tuệ v́ thế nên mớ kiến chấp Judeo Mác xít mới có môi
trường phát triển, và các lănh tụ chính trị điên rồ loại Pol Pot cùng
nhóm trí thức Tây học, mới mất quân b́nh tâm trí, điên đảo sát sinh gây
họa cho Đông dương!
4- Trí thức Việt Nam, từ thời Tự Đức, cũng cố gắng đi t́m lối thoát cho
dân tộc: sang Nhật, sang Nga, sang Pháp, Tây du Đông du, khuynh tả
khuynh hữu, cần vương, xă hội... mà vẫn luẩn quẩn trong rọ điên đảo
tưởng cho tới hiện tại. Thậm chí đến tinh thần phá chấp từ bi của nhà
Phật cũng nhiều khi bị biến thể thành triết lư xuông với số học giả tầm
chương trích cú kinh kệ nhiều hơn số tu tập thực chứng, bàn về Thiền th́
nhiều mà thực sự tu Thiền th́ ít, thuyết là vô tâm đối cảnh, vượt
biên kiến, lắng nghe nỗi khổ tha nhân mà thực tế có khi lại lộng
ngôn bênh phe này, hạ phe kia, nghiêng về tả, khuynh về hữu, chân giả
thiện ác đạo đế tục đế bất phân minh, chẳng khác ǵ phàm phu vọng tưởng
vô minh.
5- Người Thái, gốc Bách Việt từ Nam Chiếu xuống, có thể là Âu Việt hay
Điền Việt là anh em của Lạc Việt, là láng giềng thân thiết của ta. Bắt
chước lối sống ḥa hợp cởi mở khiêm nhường của láng giềng cũng là điều
hay trước khi đi t́m ở đâu xa. Một thể chế quân chủ lập hiến là đường
lối dân chủ thích hợp cho Đông phương, nhưng muốn có một vua Phật như
Mongkut, như Lư Công Uẩn, như Trần Nhân Tôn không phải dễ, dân tộc phải
có phước lành, trồng cây đức, mới có thiện duyên chuyển hoá vào thời:
Bảo sơn thiên tử xuất
Bất chiến tự nhiên thành
KẾT LUẬN CẬP NHẬT
Trong 6 năm vừa qua, chính trị xứ Thái
căng thẳng qua cuộc tranh chấp giữa phe thủ cựu áo vàng (Democrats) và
phe cấp tiến b́nh dân áo đỏ (Pheu Thai), vài vụ đổ máu xẩy ra, nhưng
tinh thần tiến bộ thấm nhuần dân chủ, dân tộc hoà hợp vẫn thấy rơ và hơn
hẳn các nước độc tài Viễn Đông. Nhà vua vẫn được các phe phái và quần
chúng tôn kính, Phật giáo cao tăng vẫn là giềng mối tinh thần đất nước,
biến động mà không chao đảo, bầu cử công minh, đối lập có tiếng nói và
cơ hội, không có tầng lớp thảo khấu ác ôn côn đồ, không có tầng lớp trí
thức điên đảo tưởng nóng tính sân hận muốn đạp đổ tất cả. Một đất nước
như vậy, Tầu, Việt, Bắc Hàn không dễ ǵ theo kịp và tinh thần từ bi hỷ
xả đổi mới của vua Mongkut trao truyền vẫn chưa phai tàn trên đất Thái
thanh b́nh.
Viết 4-2005
Cập nhật 7-2011
Tham Khảo
- King Mongkut and The British-by M.L. Manich
Jumsai-Chalermnit-Bangkok. 1991
- In His Own Words by Vasana Chinvarakorn-Bangkok Post 12-18-2004-
Excerpts from Collected Proclamations.
- Thai Air Magazine 12-04- Google Search.
- Sử liệu Thái liên quan tới Việt Nam c̣n khá nhiều: thế kỷ XVII có nhóm
người Cơ Đốc giáo VN chạy sang Thái tỵ nạn; vua Rama V con Mongkut đi
thăm Java (Nam Dương) cũng là nơi mà phái đoàn VN với Cao Bá Quát từng
thăm viếng buôn bán; vua Rama VI cũng đi thăm Nam Dương và mang về Thái
một số thợ thêu lụa người Việt, chính nhóm thợ Việt này đă dậy cung nữ
của Hoàng hậu Thái thêu thùa và chỉ cách thêu trên lụa láng (flat
silk embroidery). Với số trống đồng khá nhiều ở Thái, nhất là bắc
Thái, nền văn hóa Lan Na hẳn có nhiều liên hệ với Nam Trung Hoa, và theo
các nhà khảo cứu Tầu, Âu Mỹ và Thái hiện tại th́ người Nam Chiếu khi bị
nhà Nguyên đánh đă chạy sang Thái năm 1253 và từ vùng Chieng Mai đă lập
thành nước Xiêm La ngày nay .
Thái đă phải nhượng đất đai cho thực dân Pháp như vùng Luangprabang,
Vientian của Lào, nhường mấy tỉnh phía Nam sát Mă Lai ngày nay cho Anh,
để mưu cầu ḥa b́nh. Đệ nhị thế chiến Thái mềm dẻo với quân chiếm đóng
Nhật, sau 1975 Thái cũng đạt được yêu cầu 23,000 quân Mỹ trú đóng rút đi.
So với VN th́ chính sách ngoại giao Thái lấy dĩ ḥa vi quư làm chuẩn,
tránh đổ máu vô ích cho dân, nói theo nhà Phật th́ họ ở quốc độ gần
Thanh văn Duyên giác, c̣n ta ở quốc độ nóng nảy sát khí sân si A tu la,
hay có thể thấp hơn nữa.
Nguồn: www.diendantheky.net
|
|
|
